Nhiều phụ huynh thường trăn trở sao con người ta nói sớm vậy còn con mình bập bẹ “ba ba” chưa tròn vành rõ nghĩa. Thực tế, bé nói sớm hay muộn là điều khá bình thường. Tuy nhiên, nếu con đã qua 2 tuổi mà vẫn ít nói, không phản ứng khi gọi tên hoặc chỉ dùng cử chỉ thay vì lời nói, có thể bé đang gặp phải tình trạng chậm phát triển ngôn ngữ. Bài viết dưới đây, Nounou sẽ giúp ba mẹ nhận biết dấu hiệu chậm nói ở trẻ, hiêu nguyên nhân, biết cách dạy trẻ chậm nói tại nhà và khi nào cần đưa con đi can thiệp sớm để con tự tin và phát triển giao tiếp.

1. Trẻ chậm nói là gì?

“Trẻ chậm nói” là thuật ngữ dùng để mô tả tình trạng trẻ phát triển ngôn ngữ chậm hơn so với mốc tuổi trung bình.

Thông thường, trẻ từ 12 - 18 tháng tuổi đã bắt đầu nói những từ đơn giản như “ba ba”, “bà bà” “bánh”. Đến khoảng 2 tuổi, bé có thể nói được các cụm từ ngắn, ghép 2 - 3 từ để diễn đạt mong muốn.

Nếu sau độ tuổi này, trẻ vẫn chưa nói được hoặc nói ít từ, không phản ứng với người khác khi nói chuyện thì bé đang có thể gặp tình trạng chậm phát triển ngôn ngữ.

Tuy nhiên, ba mẹ cần phân biệt rõ giữa:

- Trẻ chậm nói đơn thuần: bé chậm hơn bạn cùng tuổi nhưng vẫn hiểu lời nói, có biểu cảm và giao tiếp bằng ánh mắt hoặc hành động.

- Chậm phát triển ngôn ngữ kèm rối loạn: bé ít tương tác, không hiểu lời nói người xung quanh, thậm chí không giao tiếp bằng mắt, gọi tên không phản ứng. Những dấu hiệu này có thể liên quan đến rối loạn phát triển như tự kỷ, rối loạn ngôn ngữ.

Việc can thiệp hơn và đúng cách sẽ giúp trẻ rút ngắn khoảng cách ngôn ngữ, cải thiện kỹ năng giao tiếp và hòa nhập tốt hơn.

>>> Xem thêm: Dấu hiệu trẻ chậm nói ba mẹ thường bỏ qua

2. Dấu hiệu của trẻ chậm nói theo từng độ tuổi

Không phải bé nào nói muộn cũng là “chậm nói” . Tuy nhiên, nếu con có nhiều trong số các dấu hiệu dưới đây, ba mẹ nên cần lưu ý sớm:

Bên cạnh đó, nếu bé không dùng tay chỉ biểu lộ ý mình muốn, không giao tiếp bằng mắt, không bắt chước hành động của người khác thì ba mẹ nên kịp thời đưa con đi đánh giá phát triển ngôn ngữ sớm.

3. Nguyên nhân trẻ chậm nói thường gặp

Trẻ chậm nói có thể đến từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến mà ba mẹ cần lưu ý:

3.1 Nguyên nhân về sinh lý - y học

- Vấn đề về thính giác: trẻ không nghe rõ nên không thể bắt chước được âm thanh.

- Cấu trúc miệng, lưỡi hoặc thanh quản bất thường

- Bé có biểu hiện rối loạn ngôn ngữ hoặc nằm trong phổ tự kỷ.

3.2 Nguyên nhân môi trường - tương tác

- Ba mẹ thường xuyên cho bé xem ti vi nhiều, ít người thật trò chuyện cùng bé.

- Ba mẹ bận rộn, ít thời gian quan tâm và tương tác với con

3.3 Nguyên nhân tâm lý

- Bé rụt rè, sợ người lạ hoặc bị thay đổi môi trường đột ngột.

- Gia đình ít người, ít tương tác khiến bé không có môi trường bắt chước lời nói.

- Ba mẹ dạy con không kiên nhẫn, luôn quát mắng hoặc so sánh con với người khác.

4. Cách dạy trẻ chậm nói tại nhà hiệu quả

Cha mẹ chính là người thầy đầu tiên và quan trọng nhất trong hành trình học nói của con. Dưới đây là những cách đơn giản nhưng cực kỳ hữu ích:

4.1 Trò chuyện với bé nhiều hơn

Hãy luôn nói chuyện với con trong mọi hoạt động hàng ngày: khi con ăn no, khi con khát nước, khi chơi cùng con… Ví dụ: “con muốn uống sữa hả?”, “quả này là quả bóng nha”... Như vậy bé sẽ nghe và ghi nhớ ngôn ngữ theo từng ngữ cảnh thực tế.

4.2 Hạn chế xem tivi, điện thoại

Trẻ chậm nói không nên xem video thay thế cho giao tiếp. Hãy dành thời gian tương tác thật với trẻ bằng ánh mắt, giọng nói.

4.3 Nói những câu ngắn gọn, rõ ràng, lặp lại

Ví dụ: “Quả táo đỏ. Con ăn táo nhé. Táo ngon quá.” Những câu đơn giản như thế này sẽ giúp bé dễ bắt chước và hiểu ý nghĩa từng từ.

4.4 Chơi những trò chơi trí tuệ, giáo dục sớm

Dạy bé các trò chơi như ghép hình, nặn đất sét, tô màu, chỉ đồ vật hoặc đơn giản là ngồi hát cho bé nghe. Các trò này không chỉ kích thích trí nhớ ngôn ngữ, kỹ năng quan sát và chú ý mà còn giúp con bắt chước những âm thanh.

4.5 Cho con tham gia các hoạt động ngoài trời

Các hoạt động ngoài trời không chỉ tốt cho sức khỏe thể chất mà còn là cơ hội để trẻ học hỏi và sử dụng ngôn ngữ một cách tự nhiên và hiệu quả. Những trải nghiệm mới mẻ từ thế giới xung quanh sẽ kích thích sự tò mò và khả năng ngôn ngữ của trẻ, giúp trẻ học cách diễn đạt và tương tác với môi trường xã hội.

4.6 Luôn luôn khen ngợi và khuyến khích

Khi bé nói được, dù chỉ là một từ hãy luôn phản hồi tích cực: “con giỏi quá”. Sự khích lệ giúp bé thấy nói là một hành động vui và có ích.

5. Khi nào cần đưa trẻ đi can thiệp chuyên sâu

Phụ huynh nên đưa trẻ đi đánh giá sớm nếu con có những dấu hiệu sau đây:

- Bé 18 tháng vẫn chưa nói được từ đơn

- Bé 2 tuổi không ghép được câu đơn giản.

- Bé không phản ứng khi gọi tên, không nhìn vào người nói.

- Bé không bắt chước các hành động, không chỉ tay yêu cầu các đồ vật.

- Bé nói được vài từ cơ bản nhưng sau mất dần không nói nữa.

Khi đó, ba mẹ nên đưa con đi kiểm tra thính lực hoặc đánh giá phát triển ngôn ngữ tại các bệnh viện Nhi hoặc trung tâm uy tín. Làm việc cùng các chuyên viên âm ngữ trị liệu để xây dựng lộ trình rèn luyện cho con. Càng can thiệp sớm, khả năng cải thiện của bé càng cao, đặc biệt là trong giai đoạn vàng từ 0 - 3 tuổi.

Trẻ chậm nói không phải là điều đáng sợ. Điều quan trọng nhất là ba mẹ cần nhận ra sớm, kiên nhẫn đồng hành và chọn các hỗ trợ phù hợp. Hãy dành cho con một môi trường đầy yêu thương, thường xuyên trò chuyện, tương tác và khích lệ trẻ mỗi ngày.

Ngoài ra, nếu ba mẹ bận rộn và cần người đồng hành cùng trẻ thì có thể đặt lịch trông trẻ tại nhà qua ứng dụng Nounou. Các cô chuyên viên chăm sóc trẻ bên cạnh việc chăm sóc trẻ theo lịch trình sinh hoạt mà còn vận dụng các kỹ năng giáo dục sớm và tương tác giao tiếp hai chiều với trẻ giúp bé phát triển khả năng nói tự nhiên - an toàn trong chính ngôi nhà thân quen của mình.

Nounou (2025)

Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào, hãy truy cập website nounou.vn hoặc fanpage NouNou - Chăm sóc trẻ tại nhà hoặc liên hệ ngay đến số hotline 0236 777 9591 để đặt lịch và được tư vấn các gói dịch vụ phù hợp nhé!